Nowe przepisy prawne w II kwartale 2019r. cz. I

2020-01-08

W artykule wykorzystano omówienia ustaw przedstawione na stronach internetowych Prezydenta RP oraz omówienia wyroków Trybunału Konstytucyjnego przedstawione na stronach internetowych Trybunału Konstytucyjnego, a także materiały informacyjne znalezione na stronach Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa.

Nowe przepisy prawne w II kwartale 2019 roku

Jednolity tekst ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych.

Od 8 kwietnia 2019 r. wchodzi w życie jednolity tekst ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych.

Ustawa określa warunki i tryb lokalizacji i budowy elektrowni wiatrowych oraz warunki lokalizacji elektrowni wiatrowych w sąsiedztwie istniejącej albo planowanej zabudowy mieszkaniowej.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 15 marca 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (Dz. U. Nr 69/2019, poz. 654).

Niektóre definicje ustawy:

Elektrownia wiatrowa - instalacja odnawialnego źródła energii, składającą się z części budowlanej stanowiącej budowlę w rozumieniu prawa budowlanego oraz urządzeń technicznych, w tym elementów technicznych, w której energia elektryczna jest wytwarzana z energii wiatru, o mocy większej niż moc mikroinstalacji w rozumieniu art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii.

Jednolity tekst ustawy o dozorze technicznym.

Od 10 kwietnia 2019 r. obowiązuje jednolity tekstu ustawy o dozorze technicznym.

Ustawa określa zasady, zakres i formy wykonywania dozoru technicznego oraz jednostki właściwe do jego wykonywania.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 15 marca 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 71/2019, poz. 667).

Niektóre definicje ustawy:

Modernizacja - należy przez to rozumieć zespół czynności niebędących wytworzeniem nowego urządzenia technicznego, zmieniających cechy urządzenia technicznego, w szczególności jego:

a) konstrukcję lub zastosowane w nim materiały, lub
b) parametry techniczne, lub
c) automatykę zabezpieczającą lub jej podzespoły

- bez istotnych zmian jego charakterystyki lub przeznaczenia i niepowodujących wzrostu zagrożenia związanego z jego eksploatacją.

Naprawa - należy przez to rozumieć zespół czynności mających na celu przywrócenie stanu zdatności użytkowej urządzenia technicznego, w tym wykonywanych metodami chemicznymi, bez wprowadzania zmian w konstrukcji lub parametrów technicznych.

Konserwacja - należy przez to rozumieć zespół czynności wykonywanych w celu utrzymania stanu zdatności użytkowej urządzenia technicznego, prowadzonych zgodnie z instrukcją eksploatacji, niebędących naprawą urządzenia.

Jednolity tekst ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne.

Od 18 kwietnia 2019 r. wchodzi w życie jednolity tekst ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne.

Ustawa reguluje sprawy:

krajowego systemu informacji o terenie;
organizacji i zadań Służby Geodezyjnej i Kartograficznej;
wykonywania prac geodezyjnych i kartograficznych;
ewidencji gruntów i budynków;
zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach;
gleboznawczej klasyfikacji gruntów;
rozgraniczania nieruchomości;
geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz koordynacji sytuowania tych sieci;
państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego;
uprawnień zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii;
ewidencji miejscowości, ulic i adresów.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 4 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. Nr 77/2019, poz. 725).

Niektóre definicje ustawy:

Mapa zasadnicza - rozumie się przez to wielkoskalowe opracowanie kartograficzne, zawierające informacje o przestrzennym usytuowaniu: punktów osnowy geodezyjnej, działek ewidencyjnych, budynków, konturów użytków gruntowych, konturów klasyfikacyjnych, sieci uzbrojenia terenu, budowli i urządzeń budowlanych oraz innych obiektów topograficznych, a także wybrane informacje opisowe dotyczące tych obiektów.

Ewidencja gruntów i budynków (kataster nieruchomości) - rozumie się przez to system informacyjny zapewniający gromadzenie, aktualizację oraz udostępnianie, w sposób jednolity dla kraju, informacji o gruntach, budynkach i lokalach, ich właścicielach oraz o innych podmiotach władających lub gospodarujących tymi gruntami, budynkami lub lokalami.

Jednolity tekst ustawy o własności lokali.

Od 19 kwietnia 2019 r. wchodzi w życie Jednolity tekst ustawy o własności lokali.

Ustawa określa sposób ustanawiania odrębnej własności samodzielnych lokali mieszkalnych, lokali o innym przeznaczeniu, prawa i obowiązki właścicieli tych lokali oraz zarząd nieruchomością wspólną.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 4 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o własności lokali (Dz. U. Nr 78/2019, poz. 737).

Jednolity tekst ustawy o o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Od 26 kwietnia 2019 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Ustawa określa zasady i tryb pobierania kosztów sądowych w sprawach cywilnych, zasady ich zwrotu, wysokość opłat sądowych w sprawach cywilnych, zasady zwalniania od kosztów sądowych oraz umarzania, rozkładania na raty i odraczania terminu zapłaty należności sądowych.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 4 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 82/2019, poz. 785).

USTAWA z dnia 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 37/2018, poz. 398).

Jednolity tekst ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

Od 30 kwietnia 2019 r. obowiązuje jednolity tekstu ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

Ustawa reguluje zasady gospodarowania mieniem Skarbu Państwa w odniesieniu do:

nieruchomości rolnych w rozumieniu Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem gruntów znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych i parków narodowych,
innych nieruchomości i składników mienia pozostałych po likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz ich zjednoczeń i zrzeszeń,
lasów niewydzielonych geodezyjnie z nieruchomości, określonych w pkt 1 i 2.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 4 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 84/2019, poz. 817).

Usunięcie ograniczenia zakresu uprawnień budowlanych.

Od 30 kwietnia 2019 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy – prawo budowlane.

Celem noweli jest dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 lutego 2018 r. (sygn. akt K 39/15). Trybunał orzekł w nim, że art. 16 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane w zakresie, w jakim upoważnia właściwego ministra do określenia „ograniczenia zakresu uprawnień budowlanych” oraz nie zawiera w tym zakresie wytycznych do treści rozporządzenia, jest niezgodny z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Wdrożenie powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego następuje poprzez podniesienie do rangi ustawy regulacji ograniczających uprawnienia budowlane poprzez przeniesienie przepisów rozdziału 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 11 września 2014 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie regulujących zakres uprawnień budowlanych (§ 10-15) do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane.

Zgodnie z art. 3 ustawy, osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy uzyskały uprawnienia budowlane lub stwierdzenie posiadania przygotowania zawodowego do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, zachowują uprawnienia do pełnienia tych funkcji w dotychczasowym zakresie.

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 22 lutego 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane (Dz. U. Nr 74/2019, poz. 695).

USTAWA z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. Nr 120/2018, poz. 1202, z późn. zm.).

Pomoc organowi egzekucyjnemu i egzekutorowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych.

Od 30 kwietnia 2019 r. wchodzi w życie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie sposobu udzielania przez Policję lub Straż Graniczną pomocy organowi egzekucyjnemu i egzekutorowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych.

Rozporządzenie określa:

sposób udzielania i realizacji przez Policję lub Straż Graniczną pomocy organowi egzekucyjnemu i egzekutorowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych,
przypadki, w których jest wymagana pomoc Policji lub Straży Granicznej organowi egzekucyjnemu lub egzekutorowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych,
sposób postępowania i tryb występowania przez organ egzekucyjny i egzekutora o udzielenie przez Policję lub Straż Graniczną pomocy przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych,
sposób dokumentowania wykonywanych czynności przy udzielaniu pomocy przez Policję lub Straż Graniczną przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych oraz rozliczania ich kosztów.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI z dnia 16 kwietnia 2019 r. w sprawie sposobu udzielania przez Policję lub Straż Graniczną pomocy organowi egzekucyjnemu i egzekutorowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych (Dz. U. Nr 83/2019, poz. 806).

USTAWA z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 130/2018, poz. 1314, z późn. zm.).

Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej pośrednika w obrocie nieruchomościami.

Od 1 maja 2019 r. wchodzi w życie rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pośrednika w obrocie nieruchomościami.

Rozporządzenie określa szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pośrednika w obrocie nieruchomościami za szkody wyrządzone w związku z pośrednictwem w obrocie nieruchomościami, zwanego dalej „ubezpieczeniem OC”, termin powstania obowiązku ubezpieczenia oraz minimalną sumę gwarancyjną tego ubezpieczenia.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 26 kwietnia 2019 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pośrednika w obrocie nieruchomościami (Dz. U. Nr 83/2019, poz. 804).

USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 228/2018, poz. 2204, z późn. zm.).

Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej zarządcy nieruchomości.

Od 1 maja 2019 r. wchodzi w życie rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zarządcy nieruchomości.

Rozporządzenie określa szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zarządcy nieruchomości za szkody wyrządzone w związku z zarządzaniem nieruchomością, zwanego dalej „ubezpieczeniem OC”, termin powstania obowiązku ubezpieczenia oraz minimalną sumę gwarancyjną tego ubezpieczenia.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 26 kwietnia 2019 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zarządcy nieruchomości (Dz. U. Nr 83/2019, poz. 802).

USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 228/2018, poz. 2204, z późn. zm.).

Przygotowanie zawodowe do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.

Od 5 maja 2019 r. wchodzi w życie Rozporządzenie Ministra Inwestycji i Rozwoju w sprawie przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.

Rozporządzenie określa:

rodzaje i zakres przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie:

kierunki studiów odpowiednie lub pokrewne dla danej specjalności,
wykaz zawodów związanych z budownictwem,
wykaz specjalizacji wyodrębnionych w ramach poszczególnych specjalności;

sposób stwierdzania posiadania przygotowania zawodowego i jego weryfikacji, w tym sposób:

dokumentowania i weryfikacji posiadanego wykształcenia, a także kwalifikowania,
stwierdzania przygotowania zawodowego oraz jego dokumentowania do uzyskania specjalizacji techniczno-budowlanej,
dokumentowania i odbywania praktyki, a także kryteria uznawania praktyki,
przeprowadzania egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INWESTYCJI I ROZWOJU z dnia 29 kwietnia 2019 r. w sprawie przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. Nr 85/2019, poz. 831).

USTAWA z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. Nr 120/2018, poz. 1202, z późn. zm.).

Jednolity tekst ustawy - Prawo geologiczne i górnicze.

Od 10 maja 2019 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy - Prawo geologiczne i górnicze.

Ustawa określa zasady i warunki podejmowania, wykonywania oraz zakończenia działalności w zakresie:

prac geologicznych,
wydobywania kopalin ze złóż,
podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji,
podziemnego składowania odpadów,
podziemnego składowania dwutlenku węgla w celu przeprowadzenia projektu demonstracyjnego wychwytu i składowania dwutlenku węgla.

Ustawa określa także:

wymagania w zakresie ochrony złóż kopalin, wód podziemnych oraz innych elementów środowiska w związku z wykonywaniem działalności,
zasady wykonywania nadzoru i kontroli nad działalnością regulowaną ustawą.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 4 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 89/2019, poz. 868).

Brak możliwości wzruszenia ostatecznej decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntu niezgodny z Konstytucją.

Od 10 maja 2019 r. obowiązuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł, że art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów w zakresie, w jakim uniemożliwia stwierdzenie wydania ostatecznej decyzji o zatwierdzeniu projektu scalania z naruszeniem prawa, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał Konstytucyjny zbadał zgodność:

art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. z 2014 r. poz. 700) w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości stosowania do wzruszenia decyzji ostatecznych art. 158 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 23), jeżeli od dnia, w którym decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów stała się ostateczna minęło 5 lat, z art. 21 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64, art. 77 w związku z art. 2, art. 7, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
art. 33 ust. 2 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów rozumianego w ten sposób, że nie przewiduje możliwości stosowania do wzruszenia decyzji ostatecznych art. 158 § 2 ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego, jeżeli od dnia, w którym decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów stała się ostateczna minęło 5 lat, z art. 21 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64, art. 77 w związku z art. 2, art. 7, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

Stanowisko Skarżącej

Skarżąca dowiedziała się, że dla działki, będącej jej własnością, prowadzona jest druga księga wieczysta, założona na wniosek starosty powiatu. Podstawą wpisu prawa własności Skarbu Państwa była decyzja prezydenta miasta zatwierdzająca projekt scalania gruntów. Skarżąca wyjaśniła, że jej poprzednik prawny nie był stroną postępowania scaleniowego i nie wiedział, że postępowanie takie się toczy. Tymczasem działka była w czasie prowadzenia postępowania zabudowana i mogła zostać objęta postępowaniem scaleniowym tylko za zgodą właściciela. Dlatego też skarżąca wystąpiła do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o stwierdzenie nieważności decyzji prezydenta miasta jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa, ewentualnie o stwierdzenie wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa. Minister Rolnictwa i Rozwoju wsi odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. Następnie skarżąca wystąpiła do Ministra z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Minister utrzymał w mocy postanowienie. Skarżąca wniosła na postanowienie skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który skargę tę oddalił. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną skarżącej.

Zdaniem skarżącej art. 33 ust. 2 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów wyłączając możliwość stosowania art. 158 § 2 k.p.a. do wzruszenia ostatecznych decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntu, narusza konstytucyjną zasadę sprawiedliwości wyrównawczej – wywłaszczenie za słusznym odszkodowaniem. Decyzję scaleniową wydano w ocenie skarżącej z rażącym naruszeniem prawa, bowiem do scalenia doszło bez zgody właściciela zabudowanej nieruchomości. Skarżącej, przed wprowadzeniem kwestionowanego przepisu, przysługiwało roszczenie o charakterze majątkowym - o stwierdzenie nieważności decyzji.

Skarżąca wskazała, że ochrona zapewniana majątkowym prawom podmiotowym na gruncie art. 64 ust. 1 Konstytucji musi być realna. Art. 33 ust. 2 u.s.w.g. zamyka drogę do ustalenia, że decyzja scaleniowa została wydana z naruszeniem prawa. Tym samym przepis ten pozbawił skarżącą ochrony prawnej i uniemożliwił dochodzenie odszkodowania.

W art. 33 ust. 2 u.s.w.g. przyjęto kryterium - wyłączające wzruszenie decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów - w postaci upływu 5 lat od uzyskania przez taką decyzję statusu ostatecznej. Tymczasem podmiot, którego pozbawiono prawa własności w innym trybie, np. w następstwie wywłaszczenia jego gruntu, nie jest ograniczony identycznym terminem w możliwości dochodzenia ustalenia wydania decyzji pozbawiającej go własności z naruszeniem prawa. Brak równości w traktowaniu takich podmiotów - w ocenie skarżącej - prowadzi do naruszenia art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Skarżąca wskazała, że własność może być ograniczona jedynie przy spełnieniu wymogów określonych w art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Wprowadzenie kwestionowanego przepisu zamknęło jej drogę do weryfikacji prawidłowości decyzji, która była w istocie decyzją wywłaszczeniową oraz domagania się z tego tytułu odszkodowania.

Skarżąca stwierdziła, że art. 33 ust. 2 u.s.w.g. nie jest precyzyjny, jego treść nie jest jednoznaczna i budzi on wątpliwości interpretacyjne. Narusza to zasadę prawidłowej legislacji, ochronę praw majątkowych i prawo do sądu. Ograny administracji i sądy przyjmują, że kwestionowany przepis wyłącza stosowanie art. 158 § 2 k.p.a. Jednak wykładnia językowa i zgodna z Konstytucją - zdaniem skarżącej - wymagałaby od organów administracji i sądów, aby dały wnioskodawcom możliwość żądania ustalenia wydania zaskarżonych decyzji z naruszeniem prawa. Kwestionowany przepis nie pozwala na zbadanie zgodności z prawem decyzji o scaleniu gruntów, czym prowadzi do naruszenia art. 45 ust. 1 w związku z, wywodzoną z art. 2 Konstytucji, zasadą prawidłowej legislacji w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Skarżąca wskazała, że art. 77 ust. 1 Konstytucji wprowadza prawo podmiotowe do odszkodowania za szkodę powstałą przy wykonywaniu władzy publicznej. Odebranie jednostce prawa do kontroli, czy wywołująca po jej stronie szkodę ostateczna decyzja była wydana z naruszeniem prawa, stanowi w ocenie skarżącej istotne naruszenie Konstytucji.

Wyjaśnienia Trybunału Konstytucyjnego

Skarżąca wskazała, że kwestionowana norma prawna nie pozwoliła organom administracji i sądom administracyjnym na zbadanie zgodności z prawem ostatecznej decyzji o zatwierdzeniu projektu scalania, w szczególności uniemożliwiła stwierdzenie, że decyzja ta została wydana z naruszeniem prawa.

Trybunał wyjaśnił, że instytucja stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa pozwala zrealizować zarówno zasadę praworządności, jak i zasadę zaufania obywatela do państwa i wywodzone z niej zasady bezpieczeństwa prawnego, pewności prawa i stabilności stosunków prawnych z jak najmniejszym uszczerbkiem dla nich. Jednocześnie stwierdzenie wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa jest niezbędne do dochodzenia odpowiedzialności organów władzy publicznej za szkody wyrządzone ostateczną decyzją administracyjną. Stwierdzenie wydania decyzji z naruszeniem prawa nie usuwa z obrotu prawnego wadliwej decyzji, ale daje podstawę do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym na drodze sądowej – obecnie na podstawie art. 417¹ § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny a wcześniej na podstawie art. 160 k.p.a.

Kontrolując zgodność art. 33 ust. 2 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, Trybunał stwierdził, że kwestionowana norma prawna zamyka drogę sądowego dochodzenia naruszonych praw i wolności, a ponadto uniemożliwia rozpoznanie sprawy przez sąd właściwy do orzekania o odpowiedzialności odszkodowawczej, ponieważ nie pozwala stwierdzić, że ostateczna decyzja o zatwierdzeniu projektu scalania wydana została z naruszeniem prawa. Ze względu na normę prawną wyprowadzoną z art. 33 ust. 2 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów prawo do sądu stało się dla skarżącej iluzoryczne. Kontrolowana norma prawna uniemożliwiła stwierdzenie, że ostateczna decyzja o zatwierdzeniu projektu scalania wydana została z naruszeniem prawa, i wobec tego uzyskanie prejudykatu niezbędnego do uzyskania odszkodowania za szkodę wyrządzoną ostateczną decyzją administracyjną. Bez tego prejudykatu wykluczona jest skuteczna ochrona praw majątkowych na drodze sądowej. Sąd orzekający o roszczeniu odszkodowawczym jest bowiem związany rozstrzygnięciem stwierdzającym wydanie ostatecznej decyzji z naruszeniem prawa. Kwestionowany art. 33 ust. 2 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów unicestwia prawo do sądu, rozumiane jako 1) prawo do uruchomienia postępowania przed niezależnym, bezstronnym i niezawisłym sądem, 2) prawo do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i jawności i 3) prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia sprawy. Jego konsekwencją jest unicestwienie prawa do sądu zarówno w ujęciu formalnym, czyli dostępności drogi sądowej, jak i ujęciu materialnym, czyli możliwości prawnie skutecznej ochrony praw na drodze sądowej.

Skutkiem wyroku nie jest utrata mocy obowiązującej art. 33 ust. 2 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów, a wyeliminowanie znaczenia tego przepisu, które zostało wskazane w sentencji orzeczenia Trybunału jako niekonstytucyjne. W stanie prawnym ukształtowanym tym wyrokiem organy administracji i sądy do czasu zmiany art. 33 ust. 2 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów mają obowiązek zastosować wykładnię zgodną z Konstytucją i dokonać takiej jego interpretacji, której rezultatem będzie otwarcie możliwości stwierdzenia, że ostateczna decyzja o zatwierdzeniu projektu scalania wydana została z naruszeniem prawa. Nie uchyla to obowiązku ustawodawcy zmiany dotychczasowej treści art. 33 ust. 2 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów, która będzie uwzględniać niniejszy wyrok Trybunału.

Podstawa prawna:

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 18 kwietnia 2019 r. sygn. akt SK 21/17 (Dz. U. Nr 89/2019, poz. 861).

USTAWA z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. Nr 92/2018, poz. 908).

Zbytnie ograniczenie możliwości wypłaty odszkodowania za ciężary i utrudnienia wynikające z prowadzenia gospodarki łowieckiej niezgodne z Konstytucją.

Od 10 maja 2019 r. obowiązuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł, że:

Art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie jest zgodny z art. 21 ust. 1, art. 23, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 48 pkt 3 ustawy powołanej wyżej w zakresie, w jakim przewiduje - jako skutek odmowy zgody na budowę urządzeń lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom - zwolnienie dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego od odpowiedzialności za szkody łowieckie niepozostające w związku przyczynowym z taką odmową zgody, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zbadał zgodność:

art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066, ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje, że obwody łowieckie są wydzierżawiane przez wskazane w tym przepisie organy z całkowitym pominięciem uprawnień rolników będących właścicielami gruntów znajdujących się w obrębie obwodów łowieckich,
art. 12 w związku z art. 48 pkt 3 ustawy - Prawo łowieckie w zakresie, w jakim przewiduje, że uzyskanie przez rolnika będącego właścicielem gruntu odszkodowania z tytułu szkód wyrządzonych w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny oraz podczas polowania jest uwarunkowane uprzednim wyrażeniem przez rolnika zgody na budowę urządzeń lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom, w tym na wskazane w art. 12 ustawy - Prawo łowieckie wyznaczanie i oznakowywanie zakazem wstępu obszarów stanowiących ostoje zwierzyny oraz wznoszenie urządzeń związanych z prowadzeniem gospodarki łowieckiej

- z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1, 2 i 3, art. 23, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji,

Stanowisko Wnioskodawcy

Kwestionowana regulacja, zawarta w art. 12 w związku z art. 48 pkt 3 prawa łowieckiego, dotyczy braku odszkodowania z tytułu uszkodzonych upraw lub płodów rolnych, dla właściciela, posiadacza lub zarządcy gruntu (głównie rolników), którzy nie wyrazili zgody na budowę przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego urządzeń związanych z prowadzeniem gospodarki łowieckiej lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom.

W ocenie wnioskodawcy brak wyrażenia zgody na budowę urządzeń związanych z prowadzeniem gospodarki łowieckiej, choćby nie zapobiegały one wyrządzeniu szkody, wyklucza możliwość uzyskania odszkodowania nie tylko z tytułu szkód wyrządzonych przez zwierzęta, ale także przez myśliwych wykonujących polowanie na jego gruncie wbrew jego woli. Kwestionowane przepisy ograniczają prawo własności gruntu, naruszając istotę tego prawa, poprzez uniemożliwienie swobodnego korzystania, gospodarowania i dysponowania gruntem, co w ocenie wnioskodawcy jest niezgodne z Konstytucją.

Art. 29 ust. 1 kwestionowanej ustawy uprawnia podmioty w nim wymienione do wydzierżawienia obwodu łowieckiego bez konieczności uzyskania zgody rolnika będącego właścicielem gruntu wchodzącego w skład takiego obwodu. W efekcie obowiązywania takiej regulacji, rolnikowi będącemu właścicielem gruntu znajdującego się w obwodzie łowieckim nie przysługuje prawo do swobodnego korzystania, rozporządzania i pobierania pożytków z nieruchomości. Wyłączenie możliwości wykonywania prawa własności, poprzez upoważnienie podmiotów, którym nie przysługuje żaden tytuł prawny do gruntu, narusza w ocenie wnioskodawcy - istotę prawa własności i prowadzi do niezgodności kwestionowanego przepisu z art. 21 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 Konstytucji.

Wnioskodawca również podniósł, że ustawodawca zróżnicował sytuację prawną właścicieli gruntów rolnych w zależności od tego, czy grunt wchodzi w skład obwodu łowieckiego, czy też nie. Rolnicy, których grunty wchodzą w skład obwodów łowieckich, są w istotny sposób ograniczani w wykonywaniu prawa własności, podczas gdy właściciele gruntów pozostających poza obwodami łowieckimi mogą swobodnie i w pełni korzystać z tego prawa, co zdaniem wnioskodawcy jest niezgodne z konstytucyjną zasadą równości.

Wnioskodawca wskazał, że zróżnicowanie ochrony praw wskazanych w art. 64 ust. 2 Konstytucji, jako stanowiące wyjątek od ogólnej zasady równości, powinno następować na podstawie kryteriów określonych w art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej. Przyznanie osobom trzecim uprawnienia do dysponowania własnością rolnika (gruntem rolnym) bez konieczności uzyskania jego zgody i przyznania mu odpowiedniego wynagrodzenia ogranicza przysługujące rolnikowi prawo własności w sposób sprzeczny z konstytucyjną zasadą proporcjonalności. Ponadto, pozbawienie rolnika prawa swobodnego korzystania i pobierania pożytków z gruntu narusza istotę prawa własności. Jest również niezgodne z art. 23 Konstytucji. Gospodarstwo rodzinne powinno bowiem stanowić efektywną formę gospodarowania, pozwalającą prowadzić produkcję rolną w celu zapewnienia godziwego utrzymania rodzinom rolniczym, co jest wykluczone z uwagi na istnienie wymienionych ograniczeń.

Wyjaśnienia Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny dokonał oceny dwóch zagadnień prawnych wskazanych przez wnioskodawcę, które pozostały po częściowej odmowie rozpoznania wniosku dokonanej na etapie kontroli wstępnej. Zgodnie bowiem z art. 191 ust. 2 w zw. z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji RP ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych mogą wystąpić z wnioskiem do TK, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania. W związku z faktem, iż wnioskodawcą jest Krajowa Rada Izb Rolniczych, Trybunał Konstytucyjny mógł rozpatrywać w ramach kontroli merytorycznej jedynie konstytucyjność przepisów dotyczących zakresu działania wnioskodawcy.

Pierwszy problem zawarty był w art. 29 ust. 1 prawa łowieckiego. Z zaskarżonego przepisu wynika, że wskazane w nim organy państwowe wydzierżawiają dany typ obwodów łowieckich na wniosek Polskiego Związku Łowieckiego. W przypadku obwodów łowieckich leśnych wniosek PZW rozpatruje, zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy, Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. W przypadku obwodów łowieckich polnych jest to starosta, wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej. Natomiast obwody łowieckie znajdujące się na terenie więcej niż jednego powiatu pozostają w gestii starosty powiatu, na terenie którego znajduje się największa część obwodu łowieckiego. Zaskarżony przepis wymaga każdorazowo zasięgnięcia opinii wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz właściwej izby rolniczej. Zdaniem wnioskodawcy regulacja artykułu 29 ust. 1 ogranicza wpływ właścicieli gruntów na ustanawianie obwodów łowieckich. Tymczasem jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 10 lipca 2014 r. o sygn. P 19/13, ograniczenia tego rodzaju wynikały z art. 27 ust. 1 w związku z art. 26 ustawy. W uzasadnieniu przytoczonego wyroku TK wskazał, że „mechanizm tworzenia obwodów łowieckich, biorąc pod uwagę całokształt ograniczeń będących skutkiem objęcia nieruchomości granicami obwodu łowieckiego, jest ukształtowany w sposób niespełniający przesłanki proporcjonalności sensu stricto. Trybunał zauważył, że na wszystkie te ograniczenia nakłada się dodatkowo niedostatecznie uregulowany obowiązek informacyjny wobec właścicieli, których nieruchomość należy do obwodu łowieckiego. Brak jakichkolwiek prawnych form udziału właścicieli nieruchomości w procesie tworzenia obwodów łowieckich obejmujących te nieruchomości oraz brak instrumentów prawnych umożliwiających właścicielom wyłączenie ich nieruchomości spod reżimu obwodu łowieckiego lub wyłączenie poszczególnych ograniczeń, jakie przewiduje prawo łowieckie, niezależnie od powodu, jakim uzasadniają to żądanie (ekonomiczny, światopoglądowy itd.), nie jest konieczne dla zapewnienia należytego poziomu ochrony środowiska, w szczególności zaś ochrony zwierzyny. Swoistego automatyzmu przyjętego unormowania nie uzasadnia również to, że prawidłowe prowadzenie gospodarki łowieckiej wymaga zapewnienia ciągłości powierzchni obwodów łowieckich”. Dlatego w sprawie o sygn. P 19/13 TK orzekł, iż art. 27 ust. 1 w związku z art. 26 ustawy z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie (Dz. U. z 2013 r. poz. 1226 oraz z 2014 r. poz. 228) przez to, że upoważnia do objęcia nieruchomości reżimem obwodu łowieckiego, nie zapewniając odpowiednich prawnych środków ochrony praw właściciela tej nieruchomości, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie w przytaczanej sprawie TK odroczył o 18 miesięcy utratę mocy obowiązującej niekonstytucyjnego przepisy. Zdaniem Trybunału orzekającego w sprawie K 45/16 nowelizacja prawa łowieckiego, dokonana z dniem 1 kwietnia 2018 r. (Dz. U. z 2018 r., poz. 651) w pełni uwzględniła wytyczne Trybunału dotyczące przywrócenia stanu konstytucyjności regulacji prawnej określającej proces tworzenia obwodów łowieckich. Z tego powodu Trybunał Konstytucyjny uznał, że zaskarżony przepis jest zgodny ze wskazanymi wzorcami kontroli.

Drugim problemem było zbytnie ograniczenie możliwości wypłaty odszkodowania za ciężary i utrudnienia wynikające z prowadzenia gospodarki łowieckiej. Regulacja odpowiedzialności za te szkody jest zawarta w art. 46-50 zakwestionowanej ustawy. Jednym z przepisów, który zawiera sposób dochodzenia odszkodowania jest zaskarżony art. 48 pkt 3. Uzależnia on prawo dochodzenia odszkodowania z tytułu uszkodzonych upraw lub płodów rolnych od tego, czy posiadacz uszkodzonych upraw lub płodów rolnych wyraził zgodę na budowę przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego urządzeń związanych z prowadzeniem gospodarki łowieckiej lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom. W tym zakresie Trybunał Konstytucyjny częściowo podzielił argumentację wnioskodawcy uznając, iż zaskarżony przepis w zakresie, w jakim przewiduje – jako skutek odmowy zgody na budowę urządzeń lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom – zwolnienie dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego od odpowiedzialności za szkody łowieckie niepozostające w związku przyczynowym z taką odmową zgody, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Podstawa prawna:

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 8 maja 2019 r. sygn. akt K 45/16 (Dz. U. Nr 92/2019, poz. 897).

USTAWA z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (Dz. U. Nr 127/2005, poz. 1066, z późn. zm.).

Uregulowanie kwestii zwrotu nieruchomości nabytej przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego współwłaścicielowi wywłaszczonej nieruchomości lub jego spadkobiercom.

Od 14 maja 2019 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zasadniczym celem noweli jest dostosowanie systemu prawa do wyroków Trybunału Konstytucyjnego:

z dnia z 14 lipca 2015 r. (sygn. akt SK 26/14), w którym orzeczono niekonstytucyjność art. 136 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim uzależnia przewidziane w nim żądanie byłego współwłaściciela wywłaszczonej nieruchomości lub jego spadkobierców od zgody pozostałych byłych współwłaścicieli nieruchomości lub ich spadkobierców,
z dnia 12 grudnia 2017 r. (sygn. akt SK 39/15), w którym orzeczono o niekonstytucyjności art. 136 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim wyłącza prawo do żądania przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę zwrotu nieruchomości nabytej przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego w drodze umowy, o której mowa w art. 114 ust. 1 tej ustawy, gdy nieruchomość stała się zbędna na cel publiczny uzasadniający jej nabycie.

Ponadto, celem ustawy jest zagwarantowanie pewności stosunków prawnych, w odniesieniu do nieruchomości objętych regulacją art. 136 ustawy o gospodarce nieruchomościami, przez wprowadzenie terminu wygaśnięcia uprawnienia o zwrot wywłaszczonej nieruchomości.

umożliwiają byłym współwłaścicielom nieruchomości oraz ich spadkobiercom dochodzenie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości albo jej części, niezależnie od zgody pozostałych uprawnionych;
dopuszczają zwrot udziału w wywłaszczonej nieruchomości albo w jej części, jeśli pozostali uprawnieni nie dochodzą swoich roszczeń;
przesądzają o wygaśnięciu uprawnienia do zwrotu wywłaszczonej nieruchomości (lub jej części) albo udziału w wywłaszczonej nieruchomości (lub w jej części), w przypadku upływu 20 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, jeżeli w tym terminie strona nie złożyła stosownego wniosku;
zakładają odpowiednie stosowanie przepisów o zwrocie wywłaszczonych nieruchomości (art. 136-142 u.g.n.) także w przypadku, gdy została ona nabyta przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego w drodze umowy, o której mowa w art. 114 ust. 1 u.g.n.;
przewidują, że w przypadku, gdy termin wygaszenia roszczeń upłynąłby przed dniem wejścia w życie ustawy albo gdy od dnia jej wejścia w życie do upływu tego terminu pozostawałoby nie więcej niż 12 miesięcy, wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości mógłby zostać złożony w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy;
przyznają poprzednim właścicielom oraz ich spadkobiercom prawo żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy w przypadku, gdy w okresie od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy – z powodu braku zgody wszystkich uprawnionych lub z uwagi na to, że nieruchomość została nabyta przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego w drodze umowy, o której mowa w art. 114 ust. 1 u.g.n. – żądanie to nie zostało uwzględnione albo nie zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia o możliwości zwrotu.

Art. 4 ustawy przewiduje, że w sprawach o zwrot wywłaszczonych nieruchomości wszczętych i niezakończonych ostateczną decyzją należy stosować przepisy w brzmieniu zaproponowanym niniejszą ustawą, z wyłączeniem przepisu wygaszającego uprawnienie zwrotowe.

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 83/2019, poz. 801).

USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 228/2018, poz. 2204, z późn. zm.).

Jednolity tekst ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów.

Od 16 maja 2019 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów.

Z dniem 1 stycznia 2019 r. prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przekształca się w prawo własności tych gruntów.

Przez grunty zabudowane na cele mieszkaniowe należy rozumieć nieruchomości zabudowane wyłącznie budynkami:

mieszkalnymi jednorodzinnymi lub
mieszkalnymi wielorodzinnymi, w których co najmniej połowę liczby lokali stanowią lokale mieszkalne, lub
o których mowa w pkt 1 lub 2, wraz z budynkami gospodarczymi, garażami, innymi obiektami budowlanymi lub urządzeniami budowlanymi, umożliwiającymi prawidłowe i racjonalne korzystanie z budynków mieszkalnych.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 12 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (Dz. U. Nr 94/2019, poz. 916).

Jednolity tekst ustawy o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych.

Od 17 maja 2019 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych.

Ustawa określa:

szczególne zasady i warunki przygotowania inwestycji w zakresie:

budowli przeciwpowodziowych,
stacji radarów meteorologicznych

organy właściwe w sprawach przygotowania inwestycji.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 12 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. Nr 95/2019, poz. 933).

Prowadzenie egzekucji z nieruchomości w sytuacji, w której roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu, a właściciel nieruchomości obciążonej nie jest dłużnikiem osobistym, zgodne z Konstytucją.

Od 24 maja 2019 r. obowiązuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł, że art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2018 r. poz. 1916 i 2354 oraz z 2019 r. poz. 730) jest zgodny z art. 64 ust. 2 oraz z art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Stanowisko Skarżącej

Córka skarżącej zawarła umowę o kredyt. W celu zabezpieczenia spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami na zabudowanej nieruchomości, stanowiącej własność skarżącej, została ustanowiona hipoteka. Bank wypowiedział umowę kredytu i wystawił przeciwko córce skarżącej bankowy tytuł egzekucyjny. Z uwagi na przedawnienie roszczenia sąd okręgowy pozbawił wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny. Następnie sąd okręgowy wydał nakaz zapłaty, który został utrzymany w mocy i zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Bank złożył wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko skarżącej. Postępowanie toczące się na skutek tego wniosku zostało umorzone postanowieniem komornika. Bank złożył przeciwko skarżącej wniosek o wszczęcie egzekucji z nieruchomości. Skarżąca wniosła o pozbawienie wykonalności wydanego przeciwko niej nakazu zapłaty. Sąd okręgowy pozbawił nakaz zapłaty wykonalności w części dotyczącej kwoty skapitalizowanych odsetek i odsetek od kwoty głównej, a w pozostałej części powództwo oddalił. Skarżąca złożyła apelację, którą sąd apelacyjny oddalił.

Zgodnie z zaskarżonym art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (dalej: u.k.w.h.), „przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne”. Wskazanej regulacji skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 64 ust. 2 Konstytucji poprzez naruszenie konstytucyjnej zasady ochrony prawa do własności i nieusprawiedliwione zróżnicowanie sytuacji osób niebędących dłużnikami osobistymi, a odpowiadających za zobowiązania osób trzecich, w zależności od sposobu zabezpieczenia wierzytelności oraz od zarzutów przysługujących dłużnikowi osobistemu.

Zdaniem skarżącej, zgodnie z art. 77 dalej: u.k.w.h., właścicielowi nieruchomości obciążonej hipoteką nie przysługuje zarzut przedawnienia dochodzonej z tejże nieruchomości wierzytelności, niezależnie od tego, czy jest dłużnikiem osobistym, czy tylko rzeczowym. Tym samym możliwa jest sytuacja, w której dłużnik osobisty nie odpowiada za przedawnioną wierzytelność, a nadal odpowiada za nią właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką.

Skarżąca wskazała, że przepisy art. 73 i art. 77 u.k.w.h. stanowią podstawę podziału właścicieli niebędących dłużnikami osobistymi na dwie grupy podmiotów podobnych w zależności od zarzutów przysługujących im przeciwko wierzycielowi. W jej ocenie, zróżnicowanie zasad przedawnienia prowadzi do odmiennego poziomu ochrony własności i praw majątkowych, z których mogą być egzekwowane wierzytelności od osoby trzeciej niebędącej dłużnikiem osobistym.

Ograniczenie prawa do ochrony własności, wynikające z kwestionowanego przepisu, w ocenie skarżącej, nie znajduje uzasadnienia w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Nie jest bowiem konieczne dla ochrony praw wierzyciela hipotecznego w sytuacji, gdy przez długi okres nie podejmuje on czynności zmierzających do dochodzenia swoich roszczeń, doprowadzając do ich przedawnienia. Zdaniem skarżącej, w takim przypadku nadrzędną ochronę należy przyznać uprawnieniom dłużnika. Dłużnik rzeczowy nie może bowiem żyć w ciągłej niepewności co do tego, czy prawo własności będzie mu nadal przysługiwało, czy też zostanie go pozbawiony.

Zdaniem skarżącej ustawodawca powinien ukształtować mechanizmy prawa w taki sposób, by w rozsądnym terminie doprowadziły one do wygaśnięcia zobowiązania. W szczególności zaś, dotyczyć to powinno sytuacji, gdy w ustawowym okresie wymagalności wierzyciel, mając taką możliwość, nie podjął czynności zmierzających do skutecznego wyegzekwowania swojej wierzytelności.

Skarżąca również wskazała, że art. 77 u.k.w.h. narusza prawo do ochrony własności przez to, że uniemożliwia właścicielowi nieruchomości obciążonej hipoteką, niebędącemu jednocześnie dłużnikiem osobistym, podniesienie zarzutu przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej tą hipoteką. Tym samym na podstawie kwestionowanego przepisu możliwe jest prowadzenie egzekucji z nieruchomości obciążonej hipoteką w sytuacji, gdy roszczenie wierzyciela wobec dłużnika osobistego uległo przedawnieniu.

Wyjaśnienia Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał, odnosząc się do zarzutów skargi, dotyczących naruszenia przez zaskarżony przepis zasady równości, stwierdził, że nie znajdują one uzasadnienia. Wskazał, że art. 77 ustawy o księgach wieczystych stanowi wyjątek od zasady akcesoryjności hipoteki i w efekcie pozbawia skuteczności zarzut przedawnienia. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepis ten odnosi się w równym stopniu do wszystkich dłużników osobistych, którzy dokonali obciążenia przedmiotu swojej własności hipoteką, jak również osób trzecich – właścicieli niebędących dłużnikami osobistymi (tzw. dłużników rzeczowych).

Zaskarżony przepis nie prowadzi zatem do zróżnicowania sytuacji dłużników, ani nawet do wyróżnienia wśród nich odrębnych grup, do których miałyby zastosowanie odmienne regulacje. Nie skutkuje on również zróżnicowanym poziomem ochrony własności i praw majątkowych, z których mogą być egzekwowane wierzytelności wobec osoby trzeciej niebędącej dłużnikiem osobistym.

W następnej kolejności Trybunał zbadał zgodność art. 77 ustawy księgach wieczystych z art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Rozważył, czy możliwość zaspokojenia się przez wierzyciela z przedmiotu hipoteki po upływie terminu przedawnienia roszczenia nie stanowi nadmiernej ingerencji w prawo własności dłużnika rzeczowego.

Ocena tak sformułowanego zarzutu wymagała uwzględnienia przez Trybunał wielu aspektów. Dochodzi tu bowiem do kolizji ochrony praw dwóch równorzędnych podmiotów, a więc wierzyciela i dłużnika, które musiały być zbadane w kontekście takiej formy zabezpieczenia, jaką stanowi hipoteka. Ochrona interesów obu stron stosunku zobowiązaniowego powinna być w tym wypadku należycie wyważona. Sprawa dotyczy szczególnej sytuacji, w której dłużnik rzeczowy żąda ochrony prawa własności w wypadku braku spłaty kredytu przez dłużnika osobistego. Dłużnik rzeczowy domaga się zatem ochrony swojej własności z uszczerbkiem dla praw majątkowych wierzyciela.

W związku z powyższym, Trybunał wziął pod uwagę, że zasadą jest wywiązywanie się z zaciągniętych zobowiązań. Obowiązkiem dłużnika jest spłata kredytu (pożyczki) nie zaś uchylanie się od wykonania umowy przez dążenie do przedawnienia roszczenia bądź przerzucenie odpowiedzialności na właścicieli nieruchomości niebędących dłużnikami osobistymi. Celem hipoteki jest natomiast stworzenie gwarancji efektywnej ochrony praw wierzyciela.

Nie oznacza to, że dłużnik pozbawiony jest jakichkolwiek gwarancji ochrony swoich praw. Jednak ochrona ta nie może wyłączać czy ograniczać uprawnień jakie płyną z instytucji zabezpieczenia dla wierzyciela. W związku z tym zakres ochrony praw dłużnika w wypadku hipoteki musi być podporządkowany realizacji tego pierwszego celu.

Ponadto Trybunał stwierdził, że nie w każdym wypadku niepodejmowanie czynności zmierzających do zaspokojenia się przez wierzyciela w odpowiednim terminie stanowi niejako nadużycie braku możliwości skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia przez dłużnika.

Hipoteka jako zabezpieczenie wierzytelności odgrywa szczególną rolę w wypadku zobowiązań długoterminowych, opiewających na duże kwoty. Na uwzględnienie zasługuje, że dłużnik hipoteczny pozostaje nadal właścicielem nieruchomości. Może z niej korzystać, pobierać pożytki, może też nią rozporządzać. Brak możliwości skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia może w niektórych sytuacjach sprzyjać zapobieganiu egzekucji, a właściciel może uchronić się przed utratą przedmiotu zabezpieczenia.

Z zaskarżonego art. 77 ustawy o księgach wieczystych, wynikają gwarancje ochrony praw zarówno dla wierzyciela, jak i dłużnika hipotecznego. Upływ terminu przedawnienia prowadzi bowiem do istotnego ograniczenia uprawnień wierzyciela. Traci on możliwość zaspokojenia świadczeń ubocznych z przedmiotu hipoteki, które stanowią istotny uszczerbek majątkowy. Zapobiega jednocześnie narastaniu świadczeń ubocznych w długim okresie czasu, które mogłyby być źródłem dodatkowych korzyści dla wierzycieli. Nie pozwala zatem by wierzyciel zwlekał z egzekucją w sposób, który będzie powodował narastanie tych świadczeń w sposób nieograniczony.

Z drugiej strony art. 77 ustawy o księgach wieczystych stanowi gwarancję ochrony dłużnika, który po upływie terminu przedawnienia może skutecznie uchylić się od spełnienia świadczeń ubocznych.

W takiej sytuacji niepodjęcie czynności egzekucyjnych przed upływem terminu przedawnienia nie będzie związane z bezczynnością wierzyciela, lecz będzie konsekwencją jego decyzji opartej na kalkulacji ewentualnych korzyści i strat. Z jednej bowiem strony bardziej dogodną jest spłata długu niż prowadzenie egzekucji, która pochłania znaczne koszty. Z drugiej natomiast wierzyciel musi liczyć się z utratą możliwości dochodzenia świadczeń ubocznych.

W świetle powyższego, Trybunał uznał, że wyważenie interesów właściciela nieruchomości niebędącego dłużnikiem osobistym i wierzyciela hipotecznego, jakie jest skutkiem art. 77 ustawy o księgach wieczystych, nie narusza zasady proporcjonalności.

Podstawa prawna:

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 15 maja 2019 r. sygn. akt SK 31/17 (Dz. U. Nr 100/2019, poz. 980).

USTAWA z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 194/2018, poz. 1916, z późn. zm.).

Jednolity tekst rozporządzenia w sprawie postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej rzeczoznawców majątkowych.

Od 24 maja 2019 r. wchodzi w życie jednolity tekst rozporządzenia Ministra Inwestycji i Rozwoju w sprawie postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej rzeczoznawców majątkowych.

Rozporządzenie określa:

organizację Komisji Odpowiedzialności Zawodowej, zwanej dalej "Komisją", oraz regulamin jej działania,
sposób i tryb przeprowadzania postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej rzeczoznawców majątkowych,
sposoby ustalania i rodzaje kosztów postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej rzeczoznawców majątkowych,
wysokość wynagrodzenia członków Komisji i obrońców z urzędu oraz sposób jego ustalania.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MINISTRA INWESTYCJI I ROZWOJU z dnia 18 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej rzeczoznawców majątkowych (Dz. U. Nr 100/2019, poz. 981).

USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 228/2018, poz. 2204, z późn. zm.).