Śląskie Stowarzyszenie Rzeczoznawców Majątkowych w Katowicach

Autor: Kwartalnik Tagi: Prawo,

W artykule wykorzystano omówienia ustaw przedstawione na stronach internetowych Prezydenta RP oraz omówienia wyroków Trybunału Konstytucyjnego przedstawione na stronach internetowych Trybunału Konstytucyjnego.

 

Procedura przekazywania mienia Skarbu Państwa do Agencji Mienia Wojskowego

Od 1 października 2016 r. wchodzi w życie rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przekazywania mienia Skarbu Państwa do zagospodarowania albo w użyczenie Agencji Mienia Wojskowego.

Rozporządzenie określa szczegółowy sposób i tryb przekazywania mienia Skarbu Państwa do zagospodarowania albo w użyczenie Agencji Mienia Wojskowego, w tym:

• szczegółowy zakres planu przekazywania mienia, sposób i tryb jego opracowywania, uzgadniania i zatwierdzania;
• tryb dokonywania korekt planu przekazywania mienia oraz ich uzgadniania i zatwierdzania;
• sposób ustalania w protokołach zdawczo-odbiorczych:
• wartości przekazywanego mienia,
• kosztów rekultywacji środowiska,
• kosztów odkażania i dezaktywacji skażonego mienia,
• kosztów rozbiórki obiektów budowlanych, które ze względów technicznych nie nadają się do dalszego użytkowania,
• kosztów przejęcia kompleksu magazynowego;
• elementy, które powinien zawierać protokół zdawczo-odbiorczy.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 28 września 2016 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przekazywania mienia Skarbu Państwa do zagospodarowania albo w użyczenie Agencji Mienia Wojskowego (Dz. U. Nr 193/2016, poz. 1599).

USTAWA z dnia 10 lipca 2015 r. o Agencji Mienia Wojskowego (Dz. U. Nr 84/2016, poz. 614, z późn. zm).

 

Jednolity tekst ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego

Od 4 października 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

Ustawa reguluje zasady i formy ochrony praw lokatorów oraz zasady gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 8 września 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 195/2016, poz. 1610).

Niektóre definicje ustawy:

Lokal – należy przez to rozumieć lokal służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, a także lokal będący pracownią służącą twórcy do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki; nie jest w rozumieniu ustawy lokalem pomieszczenie przeznaczone do krótkotrwałego pobytu osób, w szczególności znajdujące się w budynkach internatów, burs, pensjonatów, hoteli, domów wypoczynkowych lub w innych budynkach służących do celów turystycznych lub wypoczynkowych.

Lokal socjalny – należy przez to rozumieć lokal nadający się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny, którego powierzchnia pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego najemcy nie może być mniejsza niż 5 m², a w wypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego 10 m², przy czym lokal ten może być o obniżonym standardzie.

Tymczasowe pomieszczenie – należy przez to rozumieć pomieszczenie nadające się do zamieszkania, posiadające dostęp do źródła zaopatrzenia w wodę i do ustępu, chociażby te urządzenia znajdowały się poza budynkiem, oświetlenie naturalne i elektryczne, możliwość ogrzewania, niezawilgocone przegrody budowlane oraz zapewniające możliwość zainstalowania urządzenia do gotowania posiłków, zapewniające co najmniej 5 m² powierzchni mieszkalnej na jedną osobę i w miarę możności znajdujące się w tej samej lub pobliskiej miejscowości, w której dotychczas zamieszkiwały osoby przekwaterowywane.

Lokal zamienny – należy przez to rozumieć lokal znajdujący się w tej samej miejscowości, w której jest położony lokal dotychczasowy, wyposażony w co najmniej takie urządzenia techniczne, w jakie był wyposażony lokal używany dotychczas, o powierzchni pokoi takiej jak w lokalu dotychczas używanym; warunek ten uznaje się za spełniony, jeżeli na członka gospodarstwa domowego przypada 10 m² powierzchni łącznej pokoi, a w wypadku gospodarstwa jednoosobowego – 20 m² tej powierzchni.

Powierzchnia użytkowa lokalu – należy przez to rozumieć powierzchnię wszystkich pomieszczeń znajdujących się w lokalu, a w szczególności pokoi, kuchni, spiżarni, przedpokoi, alków, holi, korytarzy, łazienek oraz innych pomieszczeń służących mieszkalnym i gospodarczym potrzebom lokatora, bez względu na ich przeznaczenie i sposób używania; za powierzchnię użytkową lokalu nie uważa się powierzchni balkonów, tarasów i loggii, antresoli, szaf i schowków w ścianach, pralni, suszarni, wózkowni, strychów, piwnic i komórek przeznaczonych do przechowywania opału.

 

Jednolity tekst ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne

Od 6 października 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne.

Ustawa reguluje sprawy:

• krajowego systemu informacji o terenie;
• organizacji i zadań Służby Geodezyjnej i Kartograficznej;
• wykonywania prac geodezyjnych i kartograficznych;
• ewidencji gruntów i budynków;
• zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach;
• gleboznawczej klasyfikacji gruntów;
• rozgraniczania nieruchomości;
• geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz koordynacji sytuowania tych sieci;
• państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego;
• uprawnień zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii;
• ewidencji miejscowości, ulic i adresów.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 12 września 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. Nr 197/2016, poz. 1629).

Niektóre definicje ustawy:

Lokal – rozumie się przez to samodzielny lokal mieszkalny, a także lokal o innym przeznaczeniu, w rozumieniu przepisów art. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali.

Sieć uzbrojenia terenu – rozumie się przez to wszelkiego rodzaju nadziemne, naziemne i podziemne przewody i urządzenia: wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe, cieplne, telekomunikacyjne, elektroenergetyczne i inne, z wyłączeniem urządzeń melioracji szczegółowych, a także podziemne budowle, które w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej nie są budynkami.

 

Usługi zaufania oraz identyfikacji elektronicznej

Od 7 października 2016 r. obowiązuje zupełnie nowa ustawa o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej.

Ustawa określa:

• krajową infrastrukturę zaufania;
• działalność dostawców usług zaufania, w tym zawieszanie certyfikatów podpisów elektronicznych i pieczęci elektronicznych;
• tryb notyfikacji krajowego systemu identyfikacji elektronicznej;
• nadzór nad dostawcami usług zaufania.

Ustawa ma na celu dostosowanie prawa krajowego do nowego porządku prawnego w obszarze usług zaufania, wprowadzonego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania publicznego w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylającego dyrektywę 1999/93/WE (eIDAS).

Z uwagi na odmienność uregulowań i definicji zawartych w rozporządzeniu eIDAS konieczne jest uchylenie ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym oraz usunięcie istniejących w krajowych przepisach odwołań do ustawy o podpisie elektronicznym, a także dostosowanie terminologii oraz wprowadzenie niezbędnych odwołań do rozporządzenia eIDAS, w tym stworzenie warunków dla zapewnienia zgodności usługodawców z wymaganiami określonymi przez rozporządzenie.

Z uwagi na powyższe, przedmiotowa ustawa wprowadza regulacje dotyczące krajowej infrastruktury zaufania, działalności dostawców usług zaufania, w tym zawieszania certyfikatów podpisów elektronicznych i pieczęci elektronicznych, trybu notyfikacji krajowego systemu identyfikacji elektronicznej oraz nadzoru nad dostawcami usług zaufania. Ustawa przenosi ponadto uprawniania nadzorcze nad usługami zaufania z ministra właściwego do spraw gospodarki na ministra właściwego do spraw informatyzacji.

Ustawa weszła w życie, co do zasady, po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia.  Wyjątkowo, z dniem 29 września 2018 r., wejdą w życie przepisy nakładające na ministra właściwego do spraw informatyzacji obowiązek zapewnienia funkcjonowania krajowego węzła identyfikacji, zasady zgłaszania krajowego systemu identyfikacji elektronicznej do notyfikacji oraz przepis, w myśl którego uwierzytelnienie użytkowników systemu teleinformatycznego korzystających z usług online wymaga użycia notyfikowanego środka identyfikacji elektronicznej, adekwatnie do poziomu bezpieczeństwa wymaganego dla usług świadczonych w ramach tych systemów.

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (Dz. U. Nr 192/2016, poz. 1579).

USTAWA z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych (Dz. U. Nr 180/2005, poz. 1494, z późn. zm).

USTAWA z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. Nr 45/2008, poz. 271, z późn. zm).

USTAWA z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 132/2012, poz. 803, z późn. zm).

USTAWA z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 175/2012, poz. 1017, z późn. zm).

USTAWA z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. Nr 5/2013, poz. 21, z późn. zm).

USTAWA z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 181/2013, poz. 1101, z późn. zm).

USTAWA z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 226/2013, poz. 1414, z późn. zm).

USTAWA z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. Nr 229/2013, poz. 1450, z późn. zm).

USTAWA z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 12/2014, poz. 101, z późn. zm).

USTAWA z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22/2014, poz. 164, z późn. zm).

 

Opłaty za używanie lokali mieszkalnych będących w dyspozycji Agencji Mienia Wojskowego

Od 13 października 2016 r. wchodzi w życie rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w sprawie opłat za używanie lokali mieszkalnych będących w dyspozycji Agencji Mienia Wojskowego.

Rozporządzenie określa:

• sposób naliczania oraz rozliczania opłat za używanie lokali mieszkalnych i opłat pośrednich;
• sposób obliczania zaliczek na opłaty pośrednie;
• wzory kalkulacji stawki opłat za używanie 1 m2 powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 21 września 2016 r. w sprawie opłat za używanie lokali mieszkalnych będących w dyspozycji Agencji Mienia Wojskowego (Dz. U. Nr 191/2016, poz. 1568).

USTAWA z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 34/2016 r., poz. 207).

 

Jednolity tekst ustawy o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa

Od 20 października 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa.

Ustawa określa organizację i zadania samorządów zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa, a także prawa i obowiązki członków tych samorządów.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 29 września 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (Dz. U. Nr 207/2016, poz. 1725).

 

Procedura sprzedaży lokali mieszkalnych przez Agencję Mienia Wojskowego

Od 22 października 2016 r. wchodzi w życie rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w sprawie sprzedaży lokali mieszkalnych przez Agencję Mienia Wojskowego.

Rozporządzenie określa sposób i tryb sprzedaży lokali mieszkalnych, w tym:

• sposób i tryb zawiadamiania osób uprawnionych do nabycia o przeznaczeniu zajmowanych przez nie lokali mieszkalnych do sprzedaży;
• dokumenty potwierdzające uprawnienia do stosowania pomniejszeń, o których mowa w art. 79 ust. 2 ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o Agencji Mienia Wojskowego;
• sporządzanie i uzupełnianie wykazu lokali mieszkalnych przeznaczonych do sprzedaży oraz podawanie go do wiadomości publicznej;
• zakres protokołu uzgodnień warunków sprzedaży lokalu mieszkalnego;
• terminy wnoszenia należności z tytułu sprzedaży oraz terminy wnoszenia rat z tytułu sprzedaży lokali mieszkalnych wraz z oprocentowaniem;
• wzór wniosku o nabycie lokalu mieszkalnego.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 29 września 2016 r. w sprawie sprzedaży lokali mieszkalnych przez Agencję Mienia Wojskowego (Dz. U. Nr 198/2016, poz. 1640).

USTAWA z dnia 10 lipca 2015 r. o Agencji Mienia Wojskowego (Dz. U. Nr 84/2016, poz. 614, z późn. zm).

 

Jednolity tekst ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych

Od 27 października 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych.

Ustawa określa:

• zasady emisji, zbywania, nabywania, wykupu i zabezpieczenia listów zastawnych oraz
• zasady tworzenia, organizacji, działalności i szczególnego nadzoru nad bankami hipotecznymi.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 12 października 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz. U. Nr 212/2016, poz. 1771).

 

Jednolity tekst ustawy o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych

Od 31 października 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych.

Ustawa określa zasady przyznawania bankom środków z budżetu państwa, określonych w ustawie budżetowej, które udzieliły kredytów mieszkaniowych, oraz bankom prowadzącym obsługę rachunków wkładów oszczędnościowych na książeczkach mieszkaniowych, jak również zasady udzielania premii gwarancyjnych.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 12 października 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych (Dz. U. Nr 214/2016, poz. 1779).

 

Jednolity tekst ustawy – Prawo o notariacie

Od 3 listopada 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy – Prawo o notariacie.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 13 października 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 216/2016, poz. 1796).

 

Jednolity tekst ustawy o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych

Od 7 listopada 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych.

Ustawa określa zasady i warunki przygotowania oraz realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych, a także źródła ich finansowania.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 17 października 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych (Dz. U. Nr 218/2016, poz. 1812).

 

Jednolity tekst ustawy – Kodeks postępowania cywilnego

Od 9 listopada 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy – Kodeks postępowania cywilnego.

Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego Kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne).

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 31 października 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 220/2016, poz. 1822).

 

Lista Skarbów Dziedzictwa jako forma ochrony zabytków ruchomych

Od 25 listopada 2015 r. obowiązuje nowelizacja ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o muzeach.

Celem ustawy jest zapewnienie możliwości prowadzenia bardziej skutecznej polityki ochrony zabytków w skali całego kraju poprzez ustanowienie specjalnych instrumentów ochrony najcenniejszych dóbr kultury, które znajdują się w zbiorach publicznych i poza nimi.

Zostaje utworzona Lista Skarbów Dziedzictwa jako kolejna forma ochrony zabytków ruchomych. Zabytek ruchomy przynależeć będzie do jednej z dwóch (rozłącznych) kategorii zabytków ruchomych. Zabytek ruchomy będzie mógł zostać wpisany do rejestru na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek właściciela tego zabytku (pierwsza kategoria), albo jako zabytek ruchomy o szczególnej wartości dziedzictwa kulturowego zostanie wpisany na Listę Skarbów Dziedzictwa na podstawie decyzji wdanej przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (druga kategoria).

Ustawa precyzuje obowiązki związane z przechowywaniem i przewożeniem zabytków wpisanych na Listę. Szczególna wartość tych zabytków wymagała uregulowania tej kwestii.

Należy zwrócić uwagę, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 25 maja 2016 r. (sygn. Kp 2/15), po rozpatrzeniu wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 31 lipca 2015 r., uznał za zgodne z Konstytucją:

• przepis umożliwiający wpis zabytku ruchomego na Listę Skarbów Dziedzictwa, na podstawie decyzji wydanej przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego albo na wniosek właściciela zabytku ruchomego oraz
• regulację dopuszczającą przejęcie w drodze decyzji zabytku wpisanego na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz przejście jego na własność Skarbu Państwa, z przeznaczeniem na cele kultury, za odszkodowaniem odpowiadającym wartości rynkowej tego zabytku.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego katalog okoliczności umożliwiających wywłaszczenie zabytku ruchomego ma charakter zamknięty i obejmuje tylko pięć typów największych zagrożeń, które przekreślają albo istotnie minimalizują szanse zachowania zabytków ruchomych dla przyszłych pokoleń (tj. zniszczenie, uszkodzenie, kradzież, zaginiecie, nielegalny wywóz).

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego został opublikowany w dniu 16 sierpnia 2016 r. w Monitorze Polskim pod pozycją 792.

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o muzeach (Dz. U. Nr 165/2016, poz. 1330).

USTAWA z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 203/2014, poz. 1446, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. Nr 167/2012, poz. 987, z późn. zm.).

 

Uporządkowanie ustawy o ochronie zabytków

Od 25 listopada 2016 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o muzeach.

Ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. dostosowuje treść ustawy o ochronie zabytków do zmian wprowadzonych do jej tekstu pomiędzy uchwaleniem nowelizacji z dnia  10 lipca 2015 r. a dniem ogłoszenia tej nowelizacji w Dzienniku Ustaw. Publikacja nowelizacji jako rezultat orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego uznającego ustawę za zgodną z Konstytucją (wyrok z dnia 25 maja 2016 r. sygn. Kp 2/15) miała miejsce w dniu 16 sierpnia 2016 r.

Ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. dostosowuje treść ustawy do dokonanych zmian wprowadzając spójność numeracji oraz uzupełnia przepis ustawy wskazujący, które rzeczy ruchome, w przypadku ich utracenia, mogą być wpisywane do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury. Do takiego rejestru będą także wpisywane utracone zabytki wpisane na Listę Skarbów Dziedzictwa. Wpis do rejestru ma ogromne znaczenie dla zachowania własności utraconej rzeczy ruchomej przez prawowitego właściciela, nie pozwala bowiem na nabycie takiej rzeczy ruchomej przez inny podmiot w dobrej wierze.

Po wejściu w życie ustawy możliwe będzie utworzenie Listy Skarbów Dziedzictwa jako kolejnej formy ochrony zabytków ruchomych. Zabytek ruchomy przynależeć będzie do jednej z dwóch (rozłącznych) kategorii zabytków ruchomych. Zabytek ruchomy będzie mógł zostać wpisany do rejestru na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek właściciela tego zabytku (pierwsza kategoria), albo jako zabytek ruchomy o szczególnej wartości dziedzictwa kulturowego zostanie wpisany na Listę Skarbów Dziedzictwa na podstawie decyzji wdanej przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (druga kategoria).

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 4 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o muzeach (Dz. U. Nr 229/2016, poz. 1887).

USTAWA z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 203/2014, poz. 1446, z późn. zm).

USTAWA z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o muzeach (Dz. U. Nr 165/2016, poz. 1330).

 

Jednolity tekst ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych

Od 28 listopada 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.

Ustawa określa zasady tworzenia, organizacji i działalności spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych i Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej oraz zasady sprawowania nadzoru nad kasami i Kasą Krajową.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 26 października 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. Nr 232/2016, poz. 1910).

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 31 lipca 2015 r., sygn. akt K 41/12 (Dz. U. Nr 156/2015, poz. 1158).

 

Jednolity tekst ustawy Prawo bankowe

Od 9 grudnia 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy - Prawo bankowe.

Ustawa określa zasady prowadzenia działalności bankowej, tworzenia i organizacji banków, oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych, a także oddziałów instytucji kredytowych oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego, postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banków.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 7 listopada 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo bankowe (Dz. U. Nr 241/2016, poz. 1988).

 

Jednolity tekst ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego

Od 12 grudnia 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.

Ustawa określa zasady kształtowania ustroju rolnego państwa przez:

• poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych;
• przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych;
• zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 14 listopada 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 246/2016, poz. 2052).

Niektóre definicje ustawy:

nieruchomość rolna – należy przez to rozumieć nieruchomość rolną w rozumieniu Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne;

gospodarstwo rolne – należy przez to rozumieć gospodarstwo rolne w rozumieniu Kodeksu cywilnego, w którym powierzchnia nieruchomości rolnej jest nie mniejsza niż 1 ha;

użytki rolne – należy przez to rozumieć grunty orne, sady, łąki trwałe, pastwiska trwałe, grunty rolne zabudowane, grunty pod stawami i grunty pod rowami.

 

Umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi

Od 14 grudnia 2016 r. wchodzi w życie ustawa o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (z wyjątkiem art. 20 ust. 1 pkt 4–7 oraz ust. 3–5, art. 48 ust. 3 i art. 50, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2017 r.).

Ustawa określa zasady i tryb zawierania umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi, środki ochrony prawnej oraz organy właściwe w sprawach uregulowanych w ustawie.

Celem ustawy jest implementacja do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/23/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania koncesji, a w następstwie wprowadzenie jasnych i przejrzystych zasad oraz procedur udzielania zamówień w drodze umów koncesji na roboty budowlane lub usługi.

Istotą dyrektywy 2014/23/UE jest ograniczenie niepewności prawnej przy udzielaniu koncesji oraz sprzyjanie publicznym i prywatnym inwestycjom w infrastrukturę i usługi strategiczne, przy zapewnieniu najlepszego stosunku jakości do ceny, w tym ułatwienie realizacji projektów w formule partnerstwa publiczno-prywatnego.

Ustawa wdraża do prawa krajowego postanowienia dyrektywy 2014/23/UE dotyczące m.in.:

• definicji pojęć „umowa koncesji na roboty budowlane” oraz „umowa koncesji na usługi” (w świetle wdrażanej dyrektywy „umową koncesji” jest umowa, na podstawie której zamawiający będzie powierzał wykonawcy wykonanie robót budowlanych lub świadczenie usług i zarządzanie tymi usługami za wynagrodzeniem stanowiącym wyłącznie prawo do eksploatacji obiektu budowlanego lub wykonywania usług będących przedmiotem tej umowy, albo takie prawo wraz z płatnością),
• przeniesienia na koncesjonariusza ryzyka ekonomicznego związanego z eksploatacją obiektów budowlanych lub wykonywaniem usług, w tym ryzyka związanego z popytem lub podażą,
• umożliwienia zamawiającym sektorowym zawierania umów koncesji na roboty budowlane lub usługi,
• szacowania wartości umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi (wartość tę odniesiono do całkowitego przychodu koncesjonariusza, uzyskanego w okresie obowiązywania umowy koncesji, z tytułu wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych lub świadczenie usług i zarządzanie tymi usługami, z uwzględnieniem m.in. opcji i przedłużeń okresu obowiązywania umowy koncesji, przychodów z opłat i kar uiszczanych przez korzystających z obiektów budowlanych lub usług, dotacji, płatności lub innych korzyści finansowych uzyskiwanych przez koncesjonariusza z tytułu realizacji umowy koncesji),
• katalogu wyłączeń od stosowania przepisów ustawy (z tym, że zawężono przewidziany w dyrektywie katalog wyłączeń przedmiotowych o sektor gospodarki wodno-kanalizacyjnej i sektor transportu publicznego),
• przyznania Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych kompetencji organu właściwego w sprawach umów koncesji na roboty budowlane lub usługi, określenia kompetencji i sposobu realizacji zadań oraz zakresu współpracy z ministrem właściwym ds. rozwoju regionalnego przy ich realizacji,
• środków ochrony prawnej w postępowaniach o zawarcie umowy koncesji (środki te będą ukształtowane analogicznie do stosowanych przy zamówieniach publicznych; wykonawcom ubiegającym się o koncesje przyznane zostanie prawo wniesienia odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej w postępowaniu odwoławczym i skargi do sądu okręgowego w postępowaniu skargowym, w miejsce wnoszenia skarg i skarg kasacyjnych w trybie sądowo-administracyjnym).

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. Nr 233/2016, poz. 1910).

USTAWA z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. Nr 24/2013, poz. 168, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. Nr 91/2015, poz. 641, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. Nr 97/2015, poz. 696, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 250/2015, poz. 2164, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 40/2016, poz. 250, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. Nr 80/2016, poz. 573, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 135/2016, poz. 1020, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. Nr 177/2016, poz. 1440).

USTAWA z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. Nr 188/2016, poz. 1537).

USTAWA z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 207/2013, poz. 1727, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. Nr 226/2016, poz. 1867, z późn. zm.).

Niektóre definicje ustawy:

obiekt budowlany – należy przez to rozumieć obiekt budowlany w rozumieniu art. 2 pkt 5d Prawa zamówień publicznych.

roboty budowlane – należy przez to rozumieć wykonanie albo zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych związanych z jednym z rodzajów działalności określonych w załączniku I do dyrektywy 2014/23/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania koncesji (Dz. Urz. UE L 94 z 28.03.2014, str. 1, z późn. zm.4)), zwanej dalej „dyrektywą 2014/23/UE”, lub obiektu budowlanego, lub realizację obiektu budowlanego, za pomocą dowolnych środków, zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego.

 

Jednolity tekst ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej

Od 16 grudnia 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawa określa zasady realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku wypędzenia z byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego opuszczenia w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r. dokonanego na podstawie:

• układu z dnia 9 września 1944 r. pomiędzy Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a Rządem Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Rad dotyczącego ewakuacji obywateli polskich z terytorium B.S.R.R. i ludności Białoruskiej z terytorium Polski,
• układu z dnia 9 września 1944 r. pomiędzy Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a Rządem Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad dotyczącego ewakuacji obywateli polskich z terytorium U.S.R.R. i ludności ukraińskiej z terytorium Polski,
• układu z dnia 22 września 1944 r. pomiędzy Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a Rządem Litewskiej Socjalistycznej Republiki Rad dotyczącego ewakuacji obywateli polskich z terytorium Litewskiej S.R.R. i ludności litewskiej z terytorium Polski,
• umowy z dnia 6 lipca 1945 r. między Tymczasowym Rządem Jedności Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o prawie zmiany obywatelstwa radzieckiego osób narodowości polskiej i żydowskiej, mieszkających w ZSRR i o ich ewakuacji do Polski i o prawie zmiany obywatelstwa polskiego osób narodowości rosyjskiej, ukraińskiej, białoruskiej, rusińskiej i litewskiej, mieszkających na terytorium Polski i o ich ewakuacji do ZSRR

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 246/2016, poz. 2042).

 

Sposób gospodarowania lokalami mieszkalnymi przez Zarząd Zasobów Mieszkaniowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

Od 17 grudnia 2016 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie wzorów: wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę, zgłoszenia budowy i przebudowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego, oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, oraz decyzji o pozwoleniu na budowę lub rozbiórkę.

Rozporządzenie określa wzory:

• wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę (B-1), który stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia;
• zgłoszenia budowy lub przebudowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego (B-2), który stanowi załącznik nr 2 do rozporządzenia;
• oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane (B-3), który stanowi załącznik nr 3 do rozporządzenia;
• informacji uzupełniającej do wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę, zgłoszenia budowy lub przebudowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego oraz oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane (B-4), który stanowi załącznik nr 4 do rozporządzenia;
• decyzji o pozwoleniu na budowę lub rozbiórkę (B-5), który stanowi załącznik nr 5 do rozporządzenia.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA z dnia 24 sierpnia 2016 r. w sprawie wzorów: wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę, zgłoszenia budowy i przebudowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego, oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, oraz decyzji o pozwoleniu na budowę lub rozbiórkę (Dz. U. Nr 182/2016, poz. 1493).

USTAWA z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. Nr 46/2016, poz. 290, z późn. zm.).

 

Jednolity tekst ustawy o ochronie przyrody

Od 23 grudnia 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o ochronie przyrody.

Ustawa określa cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej i nieożywionej oraz krajobrazu.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 251/2016, poz. 2134).

 

Jednolity tekst ustawy o gospodarce nieruchomościami

Od 23 grudnia 2016 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Ustawa określa zasady:

• gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa oraz własność jednostek samorządu terytorialnego;
• podziału nieruchomości;
• scalania i podziału nieruchomości;
• pierwokupu nieruchomości;
• wywłaszczania nieruchomości i zwrotu wywłaszczonych nieruchomości;
• udziału w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej;
• wyceny nieruchomości;
• działalności zawodowej, której przedmiotem jest gospodarowanie nieruchomościami.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 251/2016, poz. 2147).

Niektóre definicje ustawy:

nieruchomość gruntowa – należy przez to rozumieć grunt wraz z częściami składowymi, z wyłączeniem budynków i lokali, jeżeli stanowią odrębny przedmiot własności;

działka gruntu – należy przez to rozumieć niepodzieloną, ciągłą część powierzchni ziemskiej stanowiącą część lub całość nieruchomości gruntowej;

działka budowlana – należy przez to rozumieć zabudowaną działkę gruntu, której wielkość, cechy geometryczne, dostęp do drogi publicznej oraz wyposażenie w urządzenia infrastruktury technicznej umożliwiają prawidłowe i racjonalne korzystanie z budynków i urządzeń położonych na tej działce.

 

Zasady zabezpieczenia przez obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową częściowo niezgodne z Konstytucją

Od 29 grudnia 2016 r. obowiązuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który rozstrzygnął problem, czy art. 754¹ § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego jest zgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Problem prawny

Skargę wniesiono na tle następującego stanu faktycznego: Mocą nakazu zapłaty z marca 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach, Wydział VII Gospodarczy, uwzględnił roszczenie skarżącego przeciw Kieleckim Kopalniom Surowców Mineralnych SA (dalej: dłużnik). W trakcie postępowania rozpoznawczego skarżący uzyskał zabezpieczenie przez obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową. Hipoteka ta została wpisana na pierwszym miejscu w księdze wieczystej.

Po dokonaniu wpisu hipoteki przymusowej, Sąd Rejonowy w Kielcach ogłosił upadłość dłużnika w opcji układowej. Ponieważ wpis poprzedził ogłoszenie upadłości, wierzytelność skarżącego nie została objęta postępowaniem układowym. Jak wskazuje skarżący, wartość nieruchomości dłużnika przekraczała wysokość ustanowionej hipoteki przymusowej.

Po uprawomocnieniu się nakazu zapłaty skarżący wystąpił o nadanie klauzuli wykonalności, a po doręczeniu stosownego postanowienia sądu, złożył wniosek o wszczęcie egzekucji.

Postanowieniem z marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Kielcach, Wydział VII Gospodarczy, stwierdził, że 21 sierpnia 2012 r. upadło zabezpieczenie przez obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową (udzielone skarżącemu na mocy nakazu zapłaty z marca 2012 r.). Sąd Okręgowy podkreślił, że skoro nakaz zapłaty uprawomocnił się 21 lipca 2012 r. oraz nie zostało wydane inne orzeczenie sądowe, to – zgodnie z  art. 754¹ § 1 kpc – zabezpieczenie upadło po upływie miesiąca od uprawomocnienia się nakazu zapłaty.

Zażalenie skarżącego zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie, Wydziału I Cywilnego z kwietnia 2013 r. Sąd Apelacyjny stwierdził, że upadek zabezpieczenia, o którym mowa w art. 754¹ § 1 kpc, następuje z mocy prawa i jest niezależny od jakichkolwiek okoliczności prawnych lub faktycznych sprawy. Miesięczny termin może zostać wydłużony jedynie postanowieniem sądu, o ile zostało ono wydane przed upadkiem zabezpieczenia. Skarżący, rozpoczynając czynności egzekucyjne, nie złożył wniosku o wydłużenie terminu. Wyjątki od art. 754¹ § 1 kpc zostały określone w § 2 tegoż przepisu i nie odnoszą się do zabezpieczenia przez ustanowienie hipoteki przymusowej. Ponadto Sąd Apelacyjny stwierdził, że wyrażane w doktrynie prawa procesowego poglądy odnośnie do interpretacji art. 754¹ § 1 kpc „nie dają sądowi prawa do odstąpienia od stosowania jednoznacznego w swej treści przepisu, a mogą co najwyżej dawać podstawy do formułowania postulatu zmiany tego przepisu”.

Wątpliwości konstytucyjne

Zdaniem skarżącego, zaskarżony przepis nieproporcjonalnie ogranicza prawa majątkowe wierzyciela, na którego wniosek ustanowiono zabezpieczenie przez obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową, oraz nieefektywnie chroni prawa majątkowe takiego wierzyciela w kontekście postępowania egzekucyjnego oraz postępowania upadłościowego.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia konstytucyjnych obowiązków prawodawczych w zakresie ochrony praw majątkowych, skarżący podkreślił, że w świetle art. 754¹ § 1 kpc upadek zabezpieczenia następuje z mocy prawa niezależnie od jakichkolwiek okoliczności faktycznych i prawnych, jeżeli tylko upłynął miesiąc od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu. Automatyzm zaskarżonego przepisu widoczny jest w szczególności, gdy zabezpieczenie upada, pomimo iż wierzyciel wniósł o dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych. W tym kontekście – zdaniem skarżącego – za nieproporcjonalne ograniczenie praw majątkowych należy uznać objęcie zakresem normowania zaskarżonego przepisu wypadków ustanowienia hipoteki przymusowej w trybie zabezpieczenia powództwa (art. 754¹ § 1 w związku z art. 747 pkt 2 kpc). W skardze konstytucyjnej podkreślono bowiem, że prawodawca przewiduje wyjątki od zaskarżonego przepisu (art. 754¹ § 2 w związku z art. 747 pkt 1 i 6 kpc), nie obejmuje nimi jednak zabezpieczenia, o którym mowa w art. 747 pkt 2 kpc Skarżący nie dostrzega tymczasem merytorycznych podstaw do odmiennego traktowania zabezpieczenia przez ustanowienie hipoteki przymusowej od zabezpieczenia przez zajęcie ruchomości lub innego prawa majątkowego albo zabezpieczenia przez ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym (art. 747 pkt 1 i 6 kpc). W ocenie skarżącego, zabezpieczenie przez ustanowienie hipoteki przymusowej powinno upadać, jeżeli wierzyciel w terminie dwóch tygodni od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie nie wniósł o dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych.

Jeśli chodzi o zarzut naruszenia pozytywnych obowiązków prawodawczych w zakresie ochrony praw majątkowych, w skardze konstytucyjnej wyrażono pogląd, że prawodawca, umożliwiając ochronę wierzyciela w ramach postępowania zabezpieczającego, czyni to w sposób nieefektywny: podważa ratio ustanowienia zabezpieczenia przez obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową. Zabezpieczenie to powinno bowiem zapobiegać utrudnieniu wykonania orzeczenia zapadłego w sprawie (art. 730¹ § 2 kpc), w tym umożliwić – w razie zapadnięcia wyroku zasądzającego – zaspokojenie się przez wierzyciela z przedmiotu hipoteki przymusowej. W skardze tymczasem podkreślono, że wierzyciel, który uzyskał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym oraz zabezpieczenie przez obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową, a następnie – po uprawomocnieniu się tegoż nakazu zapłaty – podjął niezwłocznie wszystkie niezbędne kroki celem wszczęcia i wyegzekwowania przysługującej mu wierzytelności, w tym złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, nie może skutecznie doprowadzić do wykonania orzeczenia zapadłego w sprawie. Zabezpieczenie upada z mocy prawa przed zakończeniem postępowania egzekucyjnego. Z uwagi na przepisy regulujące przebieg tegoż postępowania, jak również uwzględniając specyfikę egzekucji z nieruchomości, nie jest bowiem możliwe jego zakończenie w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się nakazu zapłaty. W ocenie skarżącego, art. 754¹ § 1 kpc podważa sens i cel ustanowienia hipoteki przymusowej w postępowaniu zabezpieczającym, a tym samym stanowi regulację nieefektywnie chroniącą prawa majątkowe wierzyciela.

W skardze konstytucyjnej wyrażono pogląd, że negatywnej oceny konstytucyjnej zaskarżonego przepisu nie podważa uprawnienie wierzyciela, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym (np. prawomocnym wyrokiem sądu w sprawie o zasądzenie sumy pieniężnej), do żądania wpisu hipoteki przymusowej na podstawie art. 109 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (j.t. Dz.U.2013.707, ze zm.; dalej: ukw). W ocenie skarżącego, wpis hipoteki przymusowej na podstawie tytułu wykonawczego nie będzie w ogóle możliwy, jeżeli dłużnik dokona zbycia nieruchomości po upadku hipoteki przymusowej ustanowionej w trybie zabezpieczenia powództwa (art. 747 pkt 2 i n. kpc), a przed wpisem hipoteki przymusowej w celu zabezpieczenia roszczenia wynikającego z prawomocnego orzeczenia (art. 109 ukw). Zdaniem skarżącego, wpis hipoteki przymusowej, o którym mowa w art. 109 ust. 1 ukw, nie będzie również możliwy, jeżeli ogłoszono upadłość dłużnika. Wraz z upadkiem zabezpieczenia udzielonego zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, wierzyciel zostanie objęty postępowaniem upadłościowym. W skardze konstytucyjnej podniesiono również, że wpis hipoteki przymusowej na podstawie tytułu wykonawczego będzie nieefektywny, jeżeli po upadku zabezpieczenia udzielonego w trybie zabezpieczenia powództwa (art. 7541 § 1 w związku z art. 747 pkt 2 kpc), a przed wpisem hipoteki przymusowej, o którym mowa w art. 109 ust. 1 ukw, na tej samej nieruchomości zostanie ustanowiona hipoteka osoby trzeciej. Hipoteka przymusowa ustanowiona w trybie zabezpieczenia powództwa wygaśnie po upływie miesiąca zgodnie z brzmieniem zaskarżonego przepisu. Z kolei nowo ustanowiona hipoteka przymusowa, ustanowiona na podstawie tytułu wykonawczego, będzie wpisana na dalszej pozycji w księdze wieczystej względem hipoteki osoby trzeciej, co „w konkretnej sytuacji może nawet całkowicie zniweczyć (…) szanse zaspokojenia wierzytelności”.

Zdaniem skarżącego, zaskarżony przepis jest niezgodny z wymogami sprawiedliwie ukształtowanej procedury sądowej. W świetle art. 754¹ § 1 kpc zabezpieczenie upada, chyba że sąd postanowi inaczej. W ocenie skarżącego uprawnienie sądu do wyznaczenia innego niż miesięczny terminu upadku zabezpieczenia zostało ukształtowane przez prawodawcę z naruszeniem art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. Jest to rozwiązanie wyjątkowe. Sąd może ale nie jest zobowiązany do wyznaczenia innego terminu. Sąd może wskazać nowy termin jedynie przed upływem ustawowego miesięcznego terminu ustawowego. Przepisy procedury cywilnej nie zawierają jednak żadnych wskazówek jakimi okolicznościami ma kierować się sąd wyznaczający inny termin upadku zabezpieczenia. W tym kontekście w skardze konstytucyjnej podkreślono, że w wypadku zabezpieczenia przez obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową, z uwagi na specyfikę i trudności związane z prowadzeniem egzekucji z nieruchomości, sąd powinien wyznaczyć nawet kilkuletni termin upadku zabezpieczenia. Kilkukrotne wydłużenie miesięcznego terminu ustawowego mogłoby okazać się bowiem niewystarczające do dokonania wszystkich czynności mających na celu zaspokojenie wierzyciela.

Zdaniem skarżącego, art. 754¹ § 1 kpc jest również niezgodny z zasadą poprawnej legislacji wywodzoną z zasady demokratycznego państwa prawnego i przez to narusza art. 64 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Przepis budzi bowiem wątpliwości interpretacyjne. Przebieg prac legislacyjnych wskazuje, że intencją prawodawcy było uzależnienie upadku zabezpieczenia od dokonania przez wierzyciela czynności egzekucyjnych (druk sejmowy nr 965/IV kadencja Sejmu, s. 95). Podobnie zaskarżony przepis rozumiany jest przez Ministra Sprawiedliwości, który podkreśla, „że do wszczęcia egzekucji konieczne jest w zasadzie uzyskanie klauzuli wykonalności (art. 776 K.p.c.), aby umożliwić wierzycielowi złożenie odpowiedniego wniosku bez ryzyka utraty zabezpieczenia, w art. 754¹ K.p.c. ustanowiono terminy, po upływie których najwcześniej może nastąpić upadek zabezpieczenia. Terminy te są wystarczające do uzyskania przez wierzyciela klauzuli wykonalności (…)” (Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości z 13 lipca 2007 r. na interpelację nr 8522 w sprawie postępowania zabezpieczającego/V kadencja Sejmu). Stanowisko to nie jest jednak podzielane przez sądy powszechne oraz budzi wątpliwości w nauce prawa procesowego cywilnego. Część przedstawicieli doktryny przyjmuje, że upadek zabezpieczenia następuje niezależnie od wszczęcia egzekucji przez wierzyciela. W doktrynie wyrażany jest również pogląd przeciwny, że upadek przewidziany w zaskarżonym przepisie nie następuje, jeżeli wierzyciel złoży wniosek o wszczęcie egzekucji.

Stanowisko Prokuratora Generalnego

W piśmie z 30 lipca 2014 r., Prokurator Generalny wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U.102.643, ze zm.) ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku. Przedłożona Trybunałowi Konstytucyjnemu skarga „nie jest skargą na przepis ale skargą na jego zastosowanie w konkretnym stanie faktycznym”. Przemawiać miały za tym następujące argumenty:

Po pierwsze, art. 754¹ § 1 kpc jest różnie interpretowany w doktrynie prawa procesowego cywilnego, przy czym „zdecydowaną przewagę ma (…) stanowisko, wedle którego do upadku zabezpieczenia (…) dochodzi w efekcie zaniechań samego uprawnionego, gdy – po uprawomocnieniu się orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie – nie złoży on, w ciągu miesiąca, wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego”.

Po drugie, „w przeszłości podjęto już nieskutecznie – próbę poddania badaniu zagadnienie konstytucyjności art. 754¹ § 1 k.p.c. Trybunał Konstytucyjny (…) odmówił nadania dalszego biegu skargom konstytucyjny”. W ocenie Prokuratora Generalnego w postanowieniu z 10 kwietnia 2013 r. w sprawie Ts 63/11 1 Trybunał Konstytucyjny przesądził, że zabezpieczenie nie upada w terminie, o którym mowa w zaskarżonym przepisie, jeżeli wierzyciel wszczął postępowanie egzekucyjne.

Po trzecie, w ocenie Prokuratora Generalnego, zarówno ratio legis, cel zaskarżonego przepisu, jak i jego kontekst normatywny przemawiają za przyjęciem odmiennej jego wykładni od tej, która legła u podstaw ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawach skarżącego. W tym kontekście w stanowisku prokuratorskim wskazano, że „rzeczywista treść wielu przepisów prawnych formułuje się dopiero w procesie ich stosowania”. Nie jest jednak rolą Trybunału korygowanie indywidualnych rozstrzygnięć sądów powszechnych, które nie znajdują uzasadnienia ani w intencjach prawodawcy, ani w poglądach doktryny.

Zarazem Prokurator Generalny podzielił stanowisko skarżącego, że w razie przyjęcia poglądu, iż biegu terminu określonego w art. 754¹ § 1 kpc nie przerywają dalsze czynności egzekucyjne, wierzyciel nie może efektywnie chronić swoich praw majątkowych. W stanowisku Prokuratora Generalnego, podobnie jak w skardze konstytucyjnej, wskazano w tym kontekście na konsekwencje wygaśnięcia hipoteki przymusowej ustanowionej na podstawie tytułu zabezpieczającego w stanie prawnym, w którym nie ma możliwości „przekształcenia” (bez utraty pierwszeństwa) tego rodzaju hipoteki na hipotekę ustanawianą na podstawie tytułu wykonawczego. Prokurator Generalny podzielił argumenty skarżącego, że bezwzględny charakter zaskarżonego terminu prowadziłby do osłabienia ochrony, jakiej udziela wierzycielowi art. 109 ust. 1 ukw.

Stanowisko Sejmu RP

W piśmie z 1 sierpnia 2014 r., w imieniu Sejmu, Marszałek Sejmu wniósł o orzeczenie przez Trybunał Konstytucyjny, że art. 754¹ § 1 kpc w zakresie, w jakim odnosi się do zabezpieczenia roszczeń pieniężnych w postaci hipoteki przymusowej, jest zgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

W ocenie Sejmu, „[n]awet jeśli uznać zasadność twierdzenia skarżącego, iż przeprowadzenie w całości i zakończenie postępowania egzekucyjnego z nieruchomości jest niemożliwie w przeciągu przewidzianego w art. 754¹ § 1 k.p.c. terminu miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie pieniężne, to jednak należy zaznaczyć, że przepis ten przewiduje możliwość innego oznaczenia terminu upadku zabezpieczenia przez sąd. Regulacja ta pozwala więc zapobiegliwemu i starannemu wierzycielowi zwrócić się do sądu, który ustanowił zabezpieczenie roszczenia pieniężnego w postaci hipoteki przymusowej, z wnioskiem o wydłużenie okresu trwania tego zabezpieczenia ponad standardowy, miesięczny termin przewidziany w art. 754¹ § 1 k.p.c. Odpowiedni wniosek musi być jednak złożony przed upływem tego miesięcznego terminu, gdyż jego upływ skutkuje ex lege upadkiem ustalonego zabezpieczenia. (…) przewidziana w zaskarżonym przepisie możliwość wyznaczenia przez sąd, który decyduje o zabezpieczeniu roszczenia w postępowaniu zabezpieczającym, innego terminu wygaśnięcia zabezpieczenia, stanowi rozwiązanie normatywne pozwalające na elastyczne dostosowanie czasu zabezpieczenia do jego charakteru i okoliczności konkretnej sprawy. Dlatego też, zdaniem Sejmu, nie jest uprawnione twierdzenie skarżącego, że możliwość ta nie ma wpływu na negatywną ocenę zaskarżonego przepisu i uznanie jego niekonstytucyjności”.

Odnosząc się zaś do zarzutu naruszenia przez prawodawcę art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji, Sejm stwierdził, że „art. 754¹ § 1 k.p.c. nie jest sprzeczn[y] z konstytucyjnymi standardami dotyczącymi realizacji prawa do sądu, ponieważ przepis ten stwarza wierzycielowi, którego roszczenie zostało zabezpieczone hipoteką przymusową, możliwość ochrony jego interesów na drodze sądowej, poprzez domaganie się od sądu wydłużenia okresu trwania zabezpieczenia ponad standardowy, miesięczny termin przewidziany w tym przepisie”.

Odnosząc się zaś do zarzutu naruszenia przez prawodawcę zasady poprawnej legislacji, Sejm stanął na stanowisku, że zaskarżony przepis nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. W ocenie Sejmu, „[s]am skarżący wskazuje więc na jasne brzmienie zaskarżonego przepisu, który w sposób niepozostawiający żadnej wątpliwości przewiduje wygaśnięcie ex lege zabezpieczenia po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie podlegające zabezpieczeniu”.

Zarazem w stanowisku Sejmu sformułowano pogląd, że „na powyższą ocenę konstytucyjności art. 754¹ § 1 k.p.c. na gruncie art. 2 Konstytucji nie ma też wpływu ewentualne uznanie zasadności postulatów de lege ferenda zgłaszanych w doktrynie prawa cywilnego procesowego, zmierzających do zmiany treści przepisów dotyczących postępowania zabezpieczającego lub przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece tak, aby chronić pozycję prawną wierzyciela, który na podstawie art. 747 k.p.c. uzyskał hipotekę przymusową na zabezpieczenie roszczeń pieniężnych. W szczególności zmiana ta mogłaby polegać na wprowadzeniu, w odniesieniu do tej hipoteki, wyjątku od przewidzianej w art. 754¹ § 1 k.p.c. zasady wygaśnięcia zabezpieczenia w określonym w tym przepisie terminie miesięcznym (…). Zważywszy na okoliczność, że egzekucja z nieruchomości obciążonej hipoteką przymusową z  reguły nie będzie możliwa w miesięcznym terminie określonym w art. 754¹ § 1 k.p.c., postulaty te mogą być uznane za zasadne”.

Orzeczenie Trybunału

Trybunał po przeanalizowaniu wszystkiego orzekł, że art. 754 1 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (j.t. Dz.U.2014.101, ze zm.) w zakresie, w jakim odnosi się do zabezpieczenia przez obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową:

• jest zgodny z zasadą poprawnej legislacji wywodzoną z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
• jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Przepis wymieniony w części I, w zakresie tam wskazanym, traci moc obowiązującą z upływem 18 (osiemnastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Podstawa prawna:

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 25 października 2016 r., sygn. akt SK 71/13 (Dz. U. Nr 254/2016, poz. 2199).

USTAWA z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 220/2016, poz. 1822).

 

Zasady naliczania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, a gospodarowanie nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa

Od 29 grudnia 2016 r. obowiązuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który rozstrzygnął problem, czy art. 39b ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w zakresie, w jakim ma zastosowanie do posiadaczy nieruchomości w złej wierze, jest zgodny z art. 2, art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Problem prawny

Pytający sąd rozpoznawał sprawę cywilną z powództwa Agencji Nieruchomości Rolnych przeciwko osobie fizycznej o zapłatę 928 228 zł wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości znajdujących się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Pozwany dzierżawił nieruchomości rolne na podstawie umów dzierżawy z 1994 r. zawartych na czas oznaczony dziesięciu lat. Po wygaśnięciu umów 7 października 2004 r. pozwany nie wydał nieruchomości, kwestionując okoliczność wygaśnięcia umów i podnosząc, że stosunek prawny dzierżawy uległ przedłużeniu na następne dziesięć lat. W 2005 r. ANR wystąpiła z powództwem o wydanie nieruchomości. W wyroku z maja 2013 r. Sąd Okręgowy w Elblągu nakazał pozwanemu wydanie nieruchomości Agencji.

W uzasadnieniu pozwu o zapłatę z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości rolnych powódka wskazała, że od 7 października 2004 r. pozwany posiadał nieruchomości w złej wierze. Wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości od 1 stycznia 2012 r. do 20  marca 2013 r., którego domagała się powódka, zostało naliczone na podstawie art. 39b u.g.n.r.

Uwzględniwszy wniosek powódki, 6 marca 2014 r. referendarz sądowy w Sądzie Okręgowym w Elblągu wydał nakaz zapłaty. Od tego nakazu pozwany wniósł sprzeciw, podnosząc w nim m.in. zarzut niekonstytucyjności art. 39b u.g.n.r. i wnosząc o przedstawienie pytania prawnego.

Wątpliwości konstytucyjne

Zgodnie z art. 39b u.g.n.r. osoba władająca nieruchomością wchodzącą w skład zasobu bez tytułu prawnego jest zobowiązana do zapłaty na rzecz Agencji wynagrodzenia za korzystanie z tej nieruchomości w wysokości stanowiącej 5-krotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu. Wysokość wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości ustala się na dzień, w którym Agencja zażądała zwrotu nieruchomości. W związku z brzmieniem art. 39b ust. 3 u.g.n.r. nie mają w tym wypadku zastosowania ogólne zasady wynikające z art. 224-228 i art. 230-231 ustawy – Kodeks cywilny regulujące roszczenia uzupełniające przysługujące właścicielowi wobec posiadacza nieruchomości.

Jak wyjaśnił pytający sąd, art. 39b u.g.n.r. traktuje Skarb Państwa w sposób uprzywilejowany w stosunku do innych podmiotów będących właścicielami gruntów, gwarantując mu wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości rolnej, stanowiące pięciokrotność stawki, jaką otrzymałby podczas zawarcia umowy dzierżawy. Powołując się na uzasadnienie projektu ustawy nowelizującej, która wprowadziła do systemu prawnego art. 39b u.g.n.r., pytający sąd wskazał, że przepis ten ma charakter represyjny i ma na celu przeciwdziałanie zjawisku odmowy zwrotu nieruchomości przez posiadacza, który do nieruchomości nie ma tytułu prawnego. W szczególności dotyczy to tzw. dzikich dzierżaw, tj. nieuprawnionego korzystania z nieruchomości rolnych w celu uzyskania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (tzw. dopłat dla rolników). Uchwalenie tego przepisu było reakcją na masowy problem związany z odmową zwrotu dzierżawionych nieruchomości rolnych i prowadzeniem na tej nieruchomości – już po wygaśnięciu stosunku prawnego dzierżawy – dalszych upraw w celu uzyskania korzyści materialnych. Zdaniem pytającego sądu ratio legis zakwestionowanego przepisu nie usprawiedliwia zróżnicowania sytuacji prawnej właścicieli nieruchomości oraz preferencyjnego traktowania majątku publicznego, tym bardziej że ten sam cel można było osiągnąć mniej dolegliwymi środkami, jak chociażby odmową wypłacania dopłat bezpośrednich lub uzależnieniem wypłacenia ich od wykazania tytułu prawnego do nieruchomości.

Wątpliwości konstytucyjne dotyczą również przekroczenia granic proporcjonalności sankcji wyznaczanych przez art. 2 Konstytucji. Nie ma uzasadnienia wysokość pięciokrotności wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu. Co więcej, zdaniem pytającego sądu, uwzględniając okoliczności rozpoznawanej sprawy i opinie biegłego, wysokość wynagrodzenia należna według zakwestionowanego przepisu przewyższa dziewięciokrotnie wysokość wynagrodzenia, jakie byłoby należne na podstawie przepisów k.c. oraz z uwzględnieniem uwarunkowań miejscowych. Pytający sąd zarzucił także, że wprowadzona w art. 39b u.g.n.r. sankcja ma charakter automatyczny. Nie ma bowiem możliwości miarkowania wysokości wynagrodzenia w zależności od indywidualnych sytuacji.

Wątpliwości sądu budzi również sposób określania stawki wyjści